De ideeënziekte
8 juli 2011 2 reacties
Wanneer innovatie moet worden gestimuleerd, treedt vaak het bekende mechanisme in werking: we gaan op zoek naar “ideeën”. Hoe meer ideeën, hoe beter, is het motto. Zo worden we als opleiding Industrieel product Ontwerpen voortdurend bestookt met uitnodigingen voor prijsvragen: “Ideeën voor duurzame mobiliteit!”, brainstormsessies: “Ideeën voor de ideale haven!” en ontwerpwedstrijden: “Leerzame producten voor kinderen!”.
En dan komen de ideeën; met honderden tegelijk. Modellen, schetsen, presentaties. Deskundige jury’s buigen zich over de ideeën; de ideeën verschijnen in een glimmend boekje of op een website, er kan gestemd worden op je favoriete idee, prijzen voor de beste ideeën worden uitgereikt, de wethouder prijst de creativiteit van de ideeën…
En dan blijft het stil. Vrijwel geen enkel idee blijkt uiteindelijk ook echt te worden uitgevoerd. Het stof dwarrelt neer; het boekje met de beste ideeén belandt in de kast. Tijd voor een nieuwe brainstormsessie dus… Maar geen innovatie.
Wat is er aan de hand?
Zou het kunnen dat er eigenlijk niet zoveel behoefte is aan creatieve ideeën, maar juist aan creatieve problemen? Zou innovatie niet veel meer gebaat zijn bij een creatieve inventarisatie van de oorzaken van de problemen die schreeuwen om een oplossing? En antwoorden op de vraag: “Wat is er nou eigenlijk precies aan de hand; hoe is het probleem ooit ontstaan; wat zou er nog meer aan de hand kunnen zijn; wie zijn er allemaal betrokken bij het ontstaan van het probleem (en de oplossing..!)” Zodat we problemen ook echt op een nieuwe manier kunnen oplossen, ofwel: innovatie bereiken.
Toegegeven, “probleemanalyseprijsvraag” klinkt toch wat minder sexy dan “ontwerpwedstrijd”, maar de resultaten zouden wel een stuk bruikbaarder zijn, want nu weten we precies wat we moeten oplossen. En goede probleemanalyse vergt minstens evenveel creativiteit, en levert ook minstens even veel plezier op.
De Onderzoekende Hbo-er 
De geschetse situatie is herkenbaar. Er kunnen meerdere factoren een rol spelen, hieronder slechts enkele:
1. Mensen worden opgevoed en getraindom binnen de box te denken.
Kinderen die vragen stellen over wat er nu aan de hand is, worden als vervelend beschouwd. Doe vooral gewoon mee met de rest. Ga vooral niet op zoek naar alternatieven. De focus ligt op denken wat je wel moet doen, dus vooral binnen bepaalde grenzen blijven. Dat begint al als baby.
2. Mensen worden niet aangeleerd om fouten te maken.
De focus ligt op zo min mogelijk fouten maken in de voorgeschreven regels van de docent. Problemen of verklaringen zoeken, daar kunnen er dus zomaar een hele hoop van zijn, past niet in ons onderwijssysteem. Dit systeem is mn gericht op efficientie, zoveel mogelijk studenten met zo min mogelijk vertraging, met zo min mogelijk begeleiding. Studenten moeten aangeleerd worden om fouten te maken.
3. Begeleiders, opvoeders, docenten willen geen andere oplossing dan wat ze gewend zijn.
De authotiriteit is gebaseerd op hun interpretatie van het probleem en de set oplossingen die zij daar voor gebruiken. Het ligt niet in hun eigen training (en capaciteit?) besloten om mensen de stimuleren een andere mogelijke verklaring met set oplossingen te zoeken en vinden.
4. Bestaat er wel een verklaring voor elk probleem?
Is elk probleem niet een samenspel van allerlei kleinere problemen die gezien elke mogelijke context weer een eigen oplossing vraagt? Oftewel, is het uberhaupt wel mogelijk een probleem te generaliseren? Ik denk het niet. Er zijn teveel factoren op microniveau om het te kunnen vertalen naar macroniveau.
5. Een wedstrijd heeft een ander doel dan het verkrijgen van goede oplossingen.
Waarom schrijft iemand een ontwerpwedstrijd uit? Onze maatschappij is gericht op effect en deze krijgt ook de grootste beloning. Een slimme uitvoering (product) is meer waard (levert meer op) dan een slimme oplossing (verklaring). DAT het werkt (of het nu wel of geen oplossing is) heeft hogere status dan WAAROM het werkt.
and so on….”understanding the problem, is halfway the solution”
“In de formulering van het probleem zit de oplossing(srichting) besloten.”
Welke wijsgeer / methodoloog deed ook alweer die uitspraak…
Inderdaad belangrijk om aan (ceatieve) probleemformulering veel aandacht te besteden.